ქართველი საზოგადო მოღვაწის, პუბლიცისტის და მწერლის ილია ჭავჭავაძის დაბადებიდან, 188 წელი გავიდა. მან გადამწყვეტი წვლილი შეიტანა საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის შექმნაში და დღეს, თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ იგი საქართველოს ევროპული მომავლის სულისჩამდგმელია.
ილიას ჭავჭავაძე, 1907 წლის 12 სექტემბერს, წიწამურთან მოკლეს, რომლის დეტალებიც დღემდე უცნობია. მისი სიკვდილი ქართველი ხალხისთვის დიდი ტრაგედიაა, რომელსაც მის საფლავზე არსებული იაკობ ნიკოლაძის სიმბოლურ-ალეგორიული ხასიათის მონუმენტური ნამუშევარი – „მწუხარე საქართველო“, ადასტურებს.
წარმოგიდგენთ ილია ჭავჭავაძის 10 ცნობილ ციტატას საქართველოზე:
-
„მხოლოდ წარსულის ცოდნით დაუცავს ყოველს ერს თავისი ეროვნება, თავისი არსებობა, თავისი ვინაობა.“
-
„ვინც კარგად ემსახურება სამშობლო ქვეყანას, იგი უდიდგვაროდაც დიდია.“
-
„ქვეყანა იმით კი არ არის უბედური, რომ ღარიბია, არამედ იმით, რომ მცოდნე, გონებაგახსნილი, გულანთებული კაცები არა ჰყავს.“
-
„ადამიანის უძვირფასესი საუნჯე მისი ვინაობაა.“
-
„აწმყოს, რომელსაც წარსული არ აქვს, არც მომავალი აქვს.“
-
„კარგია გაღვიძებული ადამიანი, მაგრამ უფრო უკეთესია ადამიანი, რომელსაც ძილშიაც არა სძინავს, ქვეყნის უბედურებით გულ-აღტკინებულსა.“
-
„სხვა შენთვის და შენ სხვისთვის, აი გზა ცხოვრებისა.“
-
„ხვალე არ უნდა ჰგავდეს დღევანდელს, თუ კაცს პროგრესი, წინსვლა ადამიანისა ფუჭ სიტყვად არ მიაჩნია.“
-
„თავისუფლების შოვნაი სჯობს საშოვნელსა ყველასა.“
-
„ჭეშმარიტი განთლება განვითარებულ გონების და გაწურთვნილის ზნე-ხასიათის ერთმანეთთან შეუღლებაა განუყრელად. თუ კაცს ან ერთი აკლია, ან მეორე, იგი განათლებული არ არის, და ჩვენის ფიქრით, ისევ გონება განუვითარებელი და ზნე-ხასიათ გაწურთვნილი კაცი სჯობია, ვიდრე გონებაგანვითარებული და ზნე-ხასიათ გაუწვრთნელი, ამიტომაც დღევანდელ დღეს ადვილად შესაძლოა შეჰხვდეთ, – კაცი ცოდნით ერთი იყოს, მოქმედებით და ცხოვრებით კი – სრულიად სხვა.“
